Fazla Çalışma Ücreti 45 Saat
Tanım:
Genel bakımdan çalışma süresi haftada 45 saattir (İş Kanunu 63/1). Aksi kararlaştırılmadıkça bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
Fazla çalışma, iş kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati, gün olarak 11 saati, gece çalışması olarak 7.5 saati aşan çalışmalardır.
Fazla süreli çalışma, haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma saatini aşan ve 45 saate kadar olan çalışmalara denir. Örneğin, iş sözleşmesi ile haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenmişse, 40 ila 45 saat arasında yapılan çalışmadır.
Fazla Çalışma Ücretinin Talep Edilebileceği Haller
Haftalık çalışma süresinin 45 saat belirlendiği yerlerde bu haftalık çalışma süresini aşan çalışmalar için fazla çalışma ücretine hak kazanırsınız.
Günlük çalışma süresi 11 saat ile sınırlıdır. Haftalık çalışma süresi (45 saat) dolmasa bile günlük çalışma süresi olan 11 saati aşan çalışmalar içinde fazla çalışma ücretine yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre hak kazanırsınız.
“Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün diğer hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63 üncü madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır.” (YHGK 2015/3395 E. 2017/758 K)
İş Kanunu 69’a göre çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’da başlayan, en erken saat 6.00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla 11 saat süren dönem olarak tanımlanır. Gece döneminde en fazla 7.5 saat çalışılabilir. Ancak istisna olarak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti sektörlerindeki işlerde, işçinin yazılı onayı alınarak 7.5 saatin üzerinde çalıştırılması mümkündür. Gece döneminde yapılan çalışmalar 7.5 saati aştığı durumlarda haftalık çalışma saati olan 45 saati aşmasa bile Yargıtay uygulamasınca fazla çalışma olarak değerlendirmektedir (Yargıtay 9.HD 2012/4976 E, 2014/9675 K,)
Haftalık çalışma süresi olan 45 saatin geçilmesinde de fazla çalışma ücretine hak kazanılmaz. İş kanununda bu hususta düzenleme vardır. İşveren bir ay işçileri haftalık çalışma süresi olan 45 saatten fazla çalıştırdığında gelecek ay 45 saati dengeleyecek şekilde bir denkleştirmeye gidebilir. Bu düzenleme en fazla iki ay için uygulanabilir. Toplu iş sözleşmesiyle 4 aya kadar çıkarılabilir.
İşçiye fazla çalıştığı bu süreler zamlı şekilde ödenmezse, işçi İş Kanunu 24/2-e uyarınca, haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Feshetmek için iş sözleşmesinin bitimini beklemek veya bildirim süresine uymak zorunda değildir.
Fazla Saatlerle Çalışma Ücretinin Hesaplanması
Fazla süreli çalışmalarda belirlenen sürenin aşılması durumunda ücret, yüzde 25 oranında zamlı, fazla çalışmada ise 45 saatten fazla her saat için yüzde 50 zamlı olarak ödenmesi gerekir.
Yer altı ve maden işletmelerinde çalışan işçilerin günlük çalışma süresi en fazla 7.5 saat, haftada ise en fazla 37.5 saattir. Bu sürelerin aşılması sonucunda işçiye saatlik ücreti yüzde 100 zamlı olarak ödenir.
İşçinin yapmış olduğu fazla çalışmaya karşılık zamlı ücret alabileceği gibi İş Kanunu hükmü uyarınca serbest zaman olarak da kullanabilir. Fazla çalışma yaptığı her saatin karşılığı olarak 1 saat 30 dakika serbest zaman kazanır. Fazla süreli çalıştığı her saat içinse 1 saat 15 dakika serbest zaman kazanır. İşçi bu serbest zamanını altı ay içinde yazılı olarak işverene bildirmek kaydıyla, işyeri uygulamasına ve işverene uygun bir aralıkta, çalışma süreleri içinde ve ücretinde herhangi bir kesinti olmadan kullanabilir. İşçiye kanundan veya sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılmaz.
Fazla çalışma süresi yıllık 270 saati aşamaz.
Ara dinlenme denilen çay ve yemek molaları fazla çalışma sürelerinden indirilerek hesaplama yapılır.
Ücret Alacaklarında Zorunlu Arabuluculuk
1 Ocak 2018 itibariyle ücret alacaklarında zorunlu arabuluculuk kurumu getirilmiştir. Taraflar uyuşmazlıklarını mahkeme yoluyla çözmeden önce arabuluculuk kurumuna başvuru yapıp çözmeyi denemelidirler. Bir sonuç alamadıklarında dava yoluyla çözüme gidilmelidir. Ücret alacaklarında arabuluculuğa gitmeden açılan davalar usulden reddedilmektedir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme iş mahkemeleridir.
İş davalarında yetkili mahkeme ise davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri veya işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.
Fazla Çalışma Ücreti Alacağında Zamanaşımı
Bu husus hem İş Kanunu’nda hem de Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Her iki düzenleme de ücret alacaklarında zamanaşımını beş yıl olarak öngörmüştür.
Konuyla İlgili Yargıtay Kararı Örnekleri
- 9. HD., E.2012/11715, K.2014/16577, T.23.05.2014,
- 9. HD., E. 2011/51145, K. 2014/34, T. 13.1.2014
- 9. HD., E. 2016/19326, K. 2017/9168, T. 29.5.2017,
YHGK, E. 2015/3395, K. 2017/758, T. 19.4.2017
Konuyla ilgili sorularınız için iletişim bilgilerinden bize ulaşabilirsiniz.
Yazar hakkında